Hoe kunnen we de complexiteit van humanitaire crises echt begrijpen? En welke concrete stappen kunnen we zetten om kinderen in getroffen gebieden te beschermen?
In een wereld die steeds vaker wordt geconfronteerd met conflicten en crises, blijven deze en andere belangrijke vragen centraal staan. In dit kader organiseerden UNICEF België, Plan International België en de FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking een internationale conferentie. De bijeenkomst bracht meer dan 200 mensen samen – waaronder 27 sprekers – en bood een unieke kans om het publieke debat nieuw leven in te blazen en na te denken over hoe we de wereld van morgen vorm geven.
Nooit eerder werden wereldwijd zoveel conflicten geteld, namelijk zo'n 120 in totaal. Het aantal kinderen dat getroffen wordt door humanitaire crises is hoger dan ooit. Geert Cappelaere, kinderrechtenexpert waarschuwt: "Als we nu niet ingrijpen, zal de situatie alleen maar erger worden.”
Op 20 november 2024 viert het Verdrag inzake de Rechten van het Kind, dat in 1989 werd aangenomen, zijn 35e verjaardag. Een bijzondere mijlpaal waarop UNICEF het rapport, “State of the World’s Children: The Future of Childhood in a Changing World”, publiceerde. Dit rapport kan je downloaden via dit artikel.
Tijdens de conferentie in het Egmontpaleis in Brussel werden vier belangrijke thema’s belicht:
1. Bescherming van kinderen in gewapende conflicten
Vandaag de dag worden bijna 400 miljoen kinderen wereldwijd – oftewel één op de vijf – getroffen door humanitaire crises. Het geweld ondermijnt het recht op onderwijs, met steeds heviger wordende aanvallen op scholen. In 2022 en 2023 registreerde de Global Coalition to Protect Education from Attack (GCPEA) bijna 6.000 aanvallen op studenten, leerkrachten, scholen en universiteiten, evenals meldingen van het gebruik van onderwijsgebouwen voor militaire doeleinden. Het aantal aanvallen is bijna met 20% gestegen vergeleken met de twee voorgaande jaren.
Dit benadrukt het belang van onderwijs en de positieve effecten die het kan hebben, vooral op kinderen in gewapende conflicten. Het is belangrijk te erkennen dat scholen kinderen beschermen en het risico op verschillende vormen van geweld, zoals gedwongen huwelijken, kinderarbeid en rekrutering door gewapende groepen, vermindert.
“Het verlies van onderwijs en kansen maakt kinderen kwetsbaarder voor ernstige schendingen en heeft langdurige gevolgen voor hun sociale ontwikkeling en financiële toestand, en die van hun gemeenschap”, zegt Virginia Gamba, Special Representative of the UN Secretary-General for Children and Armed Conflict.
2. De klimaatcrisis is een kinderrechtencrisis.
Ongeveer 1 miljard kinderen – bijna de helft van alle kinderen ter wereld – loopt momenteel een extreem hoog risico om de gevolgen van de klimaatverandering te ondervinden. Studies tonen aan dat kinderen tegen 2050 acht keer meer zullen worden blootgesteld aan hittegolven dan in de jaren 2000. De gevolgen voor hun gezondheid, welzijn en de stabiliteit van hun gemeenschappen zullen enorm zijn.
We herinneren eraan dat de klimaatcrisis in de eerste plaats een kinderrechtencrisis is. Het is zelfs een van de grootste uitdagingen op dit gebied. Overal ter wereld verstoren klimaatrampen het leven van miljoenen kinderen. Er zijn grote onrechtvaardigheden in het klimaatvraagstuk, vooral voor minder gefaciliteerde landen die verantwoordelijk zijn voor slechts een klein deel van de wereldwijde CO2-uitstoot.
Tijdens de conferentie benadrukte Hare Majesteit de Koningin: “Hoewel deze kwesties complex zijn, moet de mening van kinderen proactief worden gevraagd en voldoende gewicht krijgen bij het ontwikkelen en implementeren van beleidsmaatregelen om de klimaatcrisis aan te pakken.”
Twee jonge klimaatactivisten uit het noordoosten van Nigeria namen ook het woord om een overzicht te geven van de situatie in hun land. Fatima en Halima leiden een project over de gendergerelateerde gevolgen van klimaatverandering voor jonge tieners in de Sahel.
“Naast de klimaatcrisis worden tienermeisjes ook geconfronteerd met onveiligheid en geweld in hun omgeving, waardoor ze extreem kwetsbaar zijn.” (Fatima, 23 jaar)
“We hebben een inclusieve aanpak nodig om de gevolgen van de klimaatverandering te voorkomen en te beperken. We moeten ervoor zorgen dat de stem van meisjes wordt gehoord en dat ze deel uitmaakt van de verandering.” (Halima, 24 jaar)
3. Specifieke behoeften van meisjes in crisissituaties
Hoewel genderongelijkheid altijd heeft bestaan, is het belangrijk om te onthouden dat crises reeds bestaande risico's op discriminatie van meisjes verergeren en nieuwe vormen van vooroordelen creëren. Vooral tienermeisjes worden vaak over het hoofd gezien in noodsituaties, terwijl zij juist meer blootstaan aan seksueel en gendergerelateerd geweld. Het is aangetoond dat seksueel geweld toeneemt in tijden van crisis en vaak wordt gebruikt als oorlogswapen. Hoewel het omgekeerde ook waar is, wordt 90% van het seksueel geweld gepleegd tegen meisjes.
Daarnaast zijn er veel schendingen van seksuele en gezondheidsrechten: gedwongen sterilisatie of abortus, vrouwelijke genitale verminking (VGV), gedwongen zwangerschappen, criminalisering van abortus, weigering of uitstel van veilige abortus en/of zorg na abortus, geweld en mishandeling. Daarbovenop zijn de gezondheidsdiensten vaak onderhevig aan discriminatie en vormen van gendergerelateerd geweld.
Tegelijkertijd blijft onderwijs voor meisjes een grote uitdaging. In 2030 zullen naar schatting 110 miljoen jonge vrouwen en meisjes geen toegang hebben tot onderwijs, terwijl ze dat wel zouden moeten hebben. Tijdens conflicten zijn zij ook de eersten die de school verlaten en de laatsten die terugkeren.
4. Mentale gezondheid in noodsituaties
Wereldwijd lijden meer dan 250 miljoen kinderen en jongeren aan mentale gezondheidsproblemen. Dit is nog maar het topje van de ijsberg, want vele jonge mensen met deze problemen blijven onopgemerkt en/ of onbekend. In België lijdt 16,3% van de kinderen en jongeren tussen de 10 en 19 jaar aan een gediagnosticeerde psychische aandoening en zelfmoord is nog steeds de meest voorkomende doodsoorzaak bij jongeren tussen de 15 en 29 jaar.
Wanneer kinderen en jongeren geconfronteerd worden met levensbedreigende gebeurtenissen, zoals in noodsituaties, verhoogt dit het risico op het ontwikkelen van ernstige gezondheidsproblemen. In mei 2024 keurde de Wereldgezondheidsvergadering unaniem een resolutie goed over de mentale gezondheid en psychosociale steun in noodsituaties.
"We moeten snel handelen en altijd in gedachten houden dat we verantwoordelijk zijn voor kinderen en jongeren", benadrukt Najat Maalla M'jid, Special Representative of the UN Secretary-General on Violence Against Children.
Enkele aandachtspunten
- Het Verdrag inzake de rechten van het Kind moet de maatstaf zijn voor overheden, bedrijven en organisaties bij het ontwikkelen van het beleid.
- We moeten klimaatbestendige infrastructuur ontwikkelen en uitbreiden, vooral scholen en woningen.
- We moeten investeren in groene energie en ervoor zorgen dat de behoeften van kinderen meegenomen worden bij de financiering van klimaatmaatregelen
- Mentale gezondheid moet een centrale plek krijgen in het onderwijssysteem.
- Het is belangrijk om kinderen en jongeren te betrekken bij de besluitvorming.
- We moeten ervoor zorgen dat jonge meisjes en vrouwen financieel zelfstandig worden, zodat ze minder kwetsbaar zijn voor gendergerelateerd geweld.
Actiepunten
- Zet de rechten van kinderen en hun bescherming centraal in onze reactie op de groeiende humanitaire crises.
- Grijp elke kans aan om te pleiten voor de nodige veranderingen om aanvallen op kinderen of weigering van humanitaire hulp te stoppen, en zorg ervoor dat elk kind een passende reactie krijgt op basis van de verplichtingen voor kinderen in humanitaire acties.
- Sta niet toe dat schendingen onbestraft blijven.
- Werk samen om de benodigde fondsen te verkrijgen en kinderen in nood op tijd te bereiken.
Meer weten?
De resultaten van onze internationale conferentie verschijnen binnenkort op onze website. Voor meer informatie over bepaalde onderwerpen en de impact ervan op de rechten van kinderen kan je luisteren naar onze podcast: ‘Time to Talk’.